ถนนเฟื่องนคร
November 12, 2023
คอนกรีตเสริมเหล็กกับแผงกันสาด
ช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อแห่งการเปลี่ยนแปลงรูปแบบตึกแถวคงอยู่ในช่วงตั้งแต่รัชกาลที่ 6 – รัชกาลที่ 7 เป็นต้นมา โดยเฉพาะความนิยมคอนกรีตเสริมเหล็ก ซึ่งบ่งบอกถึงช่วงเวลาแห่งการพัฒนาด้านวัสดุก่อสร้างอย่างใหม่ที่นิยมใช้กันแพร่หลายมากขึ้น ส่วนที่สังเกตง่ายที่สุดคือด้านหน้าของแนวตึกแถวกลุ่มนี้ที่ทำกันสาดยื่นออกสำหรับทางเท้าด้านหน้า หรือชายคาที่ยื่นออกมามากขึ้น ซึ่งเป็นโครงสร้างคอนกรีตหล่อเสริมความแข็งแรงด้วยเหล็กเส้นภายใน ทั้งนี้ก่อนหน้าจะเป็นกันสาดและชายคาคอนกรีตเสริมเหล็กที่เห็นกัน ตึกแถวรุ่นแรกเริ่ม (เช่น ตึกแถวริมถนนเฟื่องนคร) จะนิยมใช้วัสดุน้ำหนักเบาบังแดดฝนด้วยโครงสร้างไม้มุงสังกะสีทำยื่นออกมาสั้นๆ เหนือประตูหน้าต่างซึ่งบางครั้งนิยมประดับไม้ฉลุเข้าไปด้วย จนเมื่อเวลาต่อมาที่คอนกรีตเสริมเหล็กแพร่หลายเข้ามาในงานก่อสร้างอาคาร กันสาดและชายคาของอาคารจึงมีแนวโน้มเปลี่ยนรูปแบบไปเป็นโครงสร้างที่ยื่นออกมาได้มากขึ้นและยังสามารถทำเป็นแผงยาวต่อเนื่องตลอดแนวตึกไปในที่สุด    
November 12, 2023
ย่านการค้ากับลักษณะทางศิลปกรรม
หลักฐานที่แสดงออกถึงความครึกครื้นของย่านการค้า และการเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจในอดีตของเกาะกรุงรัตนโกสินทร์และพื้นที่ใกล้เคียง สามารถเห็นได้จากการตั้งห้างร้านขายสินค้าทั้งของคนไทย หรือห้างที่ดำเนินกิจการโดยชาวต่างชาติทั้งจีน แขก ฝรั่ง สำหรับกิจการห้างร้านของฝรั่งหลายแห่งเปิดตัวขึ้น อาจคุ้นหูกันในหลายๆ ชื่อเช่น ห้างแบดแมน ห้างยอนแซมสัน ห้างแกรเลิต ห้าง ย.ร.อันเดร และอื่นๆ อีกมากมาย โดยการดำเนินกิจการห้างเหล่านี้ได้มาพร้อมกับการสร้างอาคารแบบตะวันตกหลายแห่งในสมัยนั้น มีทั้งแบบที่สร้างเป็นอาคารเดี่ยวสูง 2 – 3 ชั้น หรือบางห้างก็เช่าตึกแถวที่เป็นห้องใหญ่ที่สร้างเชื่อมต่อถึงกันได้ด้านในเป็นพื้นที่ใช้สอยขนาดใหญ่ (แม้ว่าภายนอกจะดูแบ่งเป็นคูหาก็ตาม) ตึกแถวในย่านต่างๆ จึงประกอบไปด้วยห้างที่เช่าห้องขนาดใหญ่ […]
November 12, 2023
ตึกแถวระยะแรกของพระนคร เฟื่องนคร (2)
ดังที่เคยกล่าวไว้แล้วในเนื้อหาตอนก่อนๆ ว่าพื้นที่ริมถนนเฟื่องนคร เป็นพื้นที่ได้รับการพัฒนาปลูกสร้างตึกแถวตั้งแต่ต้นรัชกาลที่ 5 ซึ่งอาจสังเกตได้จากแนวอาคารที่สร้างชิดติดถนน (ไม่ปรากฏพื้นทางเท้าด้านหน้า) อาคารกลุ่มนี้ยังหลงเหลือให้เห็นในปัจจุบัน ทั้งกลุ่มที่เลียบถนนบำรุงเมืองและเฟื่องนคร อีกตัวอย่างสำคัญของอาคารกลุ่มนี้ตั้งอยู่ริมถนนเฟื่องนคร (ตรงข้ามกับประตูด้านข้างวัดราชบพิธฯ) อาคารดังกล่าว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ พระราชทานให้นายร้อยเอกหลวง บำรุงยุทธ (สิน จารุปาณ) หัวหน้าแผนกที่ 2 กรมยุทธภัณฑ์ทหาร เป็นที่พักอาศัย ต่อมาให้เช่าเป็นโรงพิมพ์ขนาดเล็ก อาคารพาณิชย์ และกลับเป็นที่พักอาศัยในท้ายที่สุด (ชัยบูรณ์ ศิริธนะวัฒน์ และคณะ, […]
November 12, 2023
ตึกแถวระยะแรกของพระนคร ถนนบำรุงเมือง-เฟื่องนคร
ถนนบำรุงเมืองที่รู้จักกันในปัจจุบัน แต่เดิมเป็นแนวถนนเสาชิงช้า สร้างขึ้นพร้อมการสถาปนากรุงเทพฯ เป็นเส้นต่อจากถนนโรงม้า (บริเวณพระบรมมหาราชวัง) ผ่านเสาชิงช้า ไปจนถึงประตูผี (สำราญราษฎร์) นับเป็นถนนสำคัญในฐานะถนนศูนย์กลางพระนคร ใช้ในพระราชพิธี และเป็นเส้นที่ตัดผ่านย่านการค้าอดีต (ชุมชนบ้านสาย ชุมชนบ้านดินสอ ตลาดเสาชิงช้า ตลาดประตูผี) ถนนสายนี้ได้รับการปรับปรุงให้เป็นถนนทันสมัยตามแบบอย่างตะวันตกในสมัยรัชกาลที่ 4 พระราชทานนามใหม่ว่า ถนนบำรุงเมือง ต่อมาช่วงต้นรัชกาลที่ 5 พ.ศ. 2413 ได้มีการปรับปรุงถนนอีกครั้ง และเนื่องจากแต่เดิมเจ้าของที่ดินสร้างบ้านเรือนของตนไว้ไม่ได้ขนาดและแนวเหลื่อมล้ำกัน จึงมีการรื้อถอนทิ้ง […]
November 12, 2023
อาคารแบบตะวันตกในกรุงเทพฯ ตึกแถวและอาคารพาณิชย์ย่านคลองคูเมืองเดิม
โครงการ อาคารแบบตะวันตกในกรุงเทพฯ : ตึกแถวและอาคารพาณิชย์ย่านคลองคูเมืองเดิม เป็นหัวข้อที่ว่าด้วยเรื่องการศึกษาเรื่องรูปแบบและแนวคิดด้านศิลปกรรมในสถาปัตยกรรมตึกแถวและอาคารพาณิชย์ที่สร้างเรียงรายไปกับถนนสำคัญที่เริ่มสร้างมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 – รัชกาลที่ 5 เป็นต้นมา ย่านคลองคูเมืองเดิม : ในแง่ความสำคัญของพื้นที่ที่ศึกษานั้น คือพื้นที่บริเวณรอยต่อระหว่างกรุงรัตนโกสินทร์ชั้นในและชั้นนอก ซึ่งมีคลองคูเมืองเดิม (หรือที่มักเรียกติดปากกันว่าคลองหลอด) เป็นเส้นแบ่งเขต และย่านดังกล่าวยังสัมพันธ์กับถนนสายสำคัญซึ่งสร้างในระยะแรกเริ่มการพัฒนาบ้านเมืองให้ศิวิไลซ์ ได้แก่ ถนนเจริญกรุง ถนนบำรุงเมือง ถนนเฟื่องนคร ถนนตะนาว ถนนบ้านหม้อ ถนนอัษฎางค์ ถนนราชินี […]
November 11, 2023
ตึกแถวห้องหัวมุม ภาพสะท้อนบทบาทของพระคลังข้างที่ในพุทธศตวรรษที่ 25
การสร้างตึกแถวนับแต่ครึ่งแรกของพุทธศตวรรษที่ 25 เป็นต้นมา มีมาตรฐานการสร้างที่ค่อนข้างชัดเจน โดยเฉพาะขนาดของตัวตึกที่ต้องลึก 10 เมตร เห็นได้จากในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อครั้งจะมีการตัดถนนสำเพ็ง โปรดให้ส่งตัวแทนจากพระคลังข้างที่ ได้แก่ นายลามโฮเตีย กับกรมหลวงนเรศวรฤทธิ์ เสนาบดีกระทรวงนครบาลไปเจรจากับกรมสุขาภิบาล เพื่อให้ลดขนาดถนน ช่วยให้พระคลังข้างที่สามารถสร้างตึกแถวได้ตามขนาดมาตรฐาน คือ ลึก 10 เมตร อย่างไรก็ดีไม่ปรากฏการระบุรูปแบบการตกแต่งอาคารหรือด้านหน้าของตึกที่ชัดเจน นอกจากข้อสังเกตที่ว่าตึกแถวตามแหล่งการค้าสำคัญ ที่เป็นย่านการค้าของชาวต่างชาติโดยเฉพาะชาวตะวันตก กับตึกแถวที่ตั้งอยู่ริมถนนสายหลักมักจะมีการประดับตกแต่งตึกหลังมุมอย่างสวยงามด้วยลวดลายอย่างตะวันตก ทั้งนี้ […]