สังเกตได้ว่า วัดจีนนิกายโดยส่วนใหญ่ในกรุงเทพฯ ประดิษฐานพระพุทธรูปประธาน 3 พระองค์ ซึ่งต่างจากวัดแบบไทยประเพณีที่ประดิษฐานพระพุทธรูปประธานเพียงพระองค์เดียว ลักษณะดังกล่าวปรากฏมาก่อนในศิลปะจีน โดยพระพุทธเจ้า 3 พระองค์หมายถึง พระพุทธเจ้าอมิตาภะ (ด้านซ้ายเมื่อผู้ไหว้หันเข้าหาพระประธาน) – พระพุทธเจ้าศากยมุนี (องค์กลาง) – พระพุทธเจ้าไภษัชยคุรุไวฑูรยประภา (ด้านขวาเมื่อผู้ไหว้หันเข้าหาพระประธาน) ตามความเชื่อทางพระพุทธศาสนามหายาน พุทธเกษตรของพระพุทธเจ้าอมิตาภะอยู่ทางทิศตะวันตก และพระพุทธเจ้าไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาอยู่ทางทิศตะวันออก การจัดวางดังกล่าวน่าจะสอดคล้องกับความนิยมดั้งเดิมของชาวจีนที่เน้นการสร้างสิ่งก่อสร้างต่างๆ โดยให้หันด้านหน้าสู่ทิศใต้ เมื่อเป็นเช่นนี้ ทางด้านซ้าย (เมื่อหันเข้าหาศาสนสถาน) […]

อาจสังเกตได้ว่า ภายในอาคารประธานของวัดจีนนิกาย มีการประดิษฐานพระสาวก 2 องค์ ขนาบพระพุทธรูปประธาน โดยองค์หนึ่งลักษณะพระพักตร์ดูอ่อนเยาว์ ในขณะที่อีกองค์หนึ่งพระพักตร์มีรอยย่นแสดงถึงวัยที่มากกว่า พระสาวกทั้ง 2 องค์ หมายถึงพระอานนท์ และพระมหากัสสปะ ตามลำดับ การประดิษฐานพระสาวกทั้ง 2 องค์ ปรากฏมาก่อนในศิลปะจีน และกลายเป็นเอกลักษณ์หนึ่งของงานพุทธศิลป์จีน การที่ช่างจีนสร้างพระสาวกทั้งสองเพื่อประดิษฐานเป็นบริวารของพระพุทธเจ้าศากยมุนีอาจมีเหตุผลมาจากทั้ง 2 พระองค์ อยู่ในอัครสาวก 10 องค์ของพระศายมุนีพุทธเจ้า และเมื่อพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้ว […]

ด้านข้างของพระอุโบสถ วัดอุภัยราชบำรุง เป็นที่ตั้งของฮวงซุ้ยพระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ฟัก โชติกสวัสดิ์) ฮวงซุ้ยของท่านมีความน่าสนใจ ประเด็นหนึ่งคือ ธรรมเนียมการจัดการศพของชาวจีนอพยพที่มาเป็นขุนนางในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยฮวงซุ้ยของขุนนางท่านนี้ยังแสดงแนวคิดแบบจีนคือ มีแผ่นป้ายศิลาด้านหน้าระบุราชทินนามของผู้วายชนม์เป็นภาษาจีน และตามที่ระบุไว้ในจารึกภาษาไทย สุสานแห่งนี้ยังคงเลือกวิธีเก็บหีบศพไว้ในฮวงซุ้ย อย่างไรก็ดี ฮวงซุ้ยแห่งนี้กลับไม่มีเนินดินเหนือที่ฝังศพ แต่สร้างสถูปทรงอาคารแบบจีนขึ้นมาแทน แนวคิดดังกล่าวสามารถอธิบายได้ว่า ผู้ออกแบบอาจเอาแนวคิดเรื่องสถูปบรรจุอัฐิแบบไทยมาใช้ ทั้งนี้การสร้างสถูปเพื่อบรรจุอัฐิสามัญชน โดยเฉพาะขุนนางเริ่มเป็นที่แพร่หลายตั้งแต่รัชกาลที่ 3 เป็นต้นมา และการเลือกสถูปทรงอาคารแบบจีนอาจเป็นเพราะพระยาโชฎึกราชเศรษฐีเป็นชาวจีนด้วย อีกทั้ง ช่างอาจมองว่า อัฐิไม่ได้แตกต่างจากร่างของผู้วายชนม์ […]

วัดอุภัยราชบำรุงเป็นหนึ่งในวัดอนัมนิกายที่มีประวัติตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ และรัชกาลที่ 4 เคยพระราชทานพระพุทธรูปขนาดเล็กองค์หนึ่ง ขุนพาทีอนัมภาษา ซึ่งเป็นบุคคลที่ร่วมเหตุการณ์ดังกล่าว และมีความใกล้ชิดกับพระอาจารย์องฮึง เจ้าอาวาสในสมัยนั้น ได้บันทึกไว้ว่า รัชกาลที่ 4 “ทรงพระราชทานพระพุทธรูปองค์เล็กอีกองค์หนึ่ง เป็นพระขัด รับสั่งว่าลักษณะเป็นพระจีน ให้นำมาประดิษฐานไว้ในวัดญวนตลาดน้อย” พระพุทธรูปองค์นี้แสดงถึงรูปแบบศิลปะจีนอย่างชัดเจน เช่น จีวรริ้วธรรมชาติ และฐานบัวแบบพระพุทธรูปสมัยราชวงศ์หมิง บันทึกดังกล่าวนอกจากจะสะท้อนให้เห็นว่า รัชกาลที่ 4 ทรงรู้จักพระพุทธรูปอย่างจีนแล้ว ยังทำให้สันนิษฐานต่อไปได้ว่า ตามความรับรู้ของชนชั้นนำสยาม ศิลปะจีนและศิลปะเวียดนามมีความสัมพันธ์กันด้วย […]

จากการสำรวจวัดอนัมนิกายในกรุงเทพฯ มีข้อน่าสังเกตประการหนึ่งคือ อุโบสถของวัดส่วนใหญ่มีการจัดวางอาคารที่คล้ายกัน กล่าวคือ ช่างใช้ผนังด้านกว้างเป็นผนังสกัดหน้า-หลัง และผนังด้านยาวเป็นผนังสกัดข้าง ลักษณะการวางอาคารเช่นนี้ไม่ใช่แบบที่นิยมในศิลปะเวียดนาม ซึ่งใช้ผนังด้านยาวเป็นผนังสกัดหน้า-หลัง ตามแบบอิทธิพลที่ได้รับจากศิลปะจีน แต่การหันอาคารในรูปแบบดังกล่าวนิยมในการสร้างอุโบสถและวิหารในศิลปะไทยประเพณี ลักษณะที่น่าสนใจอีกประการหนึ่งคือ อุโบสถบางแห่งมีการสร้างมุขขวางประชิดทางด้านหน้า ได้แก่ วัดอนัมนิกายาราม (อุโบสถหลังเก่า) และอุโบสถบางแห่งมีการประดิษฐ์ชายคาด้านหน้าเสมือนมีมุขขวาง ได้แก่ วัดกุศลสมาคร อุโบสถกลุ่มที่สร้างมุขขวางประชิดทางด้านหน้าคล้ายกับพระอุโบสถและพระวิหารแบบพระราชนิยมของรัชกาลที่ 4 เช่น พระอุโบสถวัดมหาสมณาราม พระวิหารวัดสุวรรณาราม และพระอุโบสถวัดราชาธิวาส เป็นต้น ดังนั้น […]

ในกลุ่มวัดจีนนิกายของกรุงเทพฯ น่าสังเกตว่ามีวัด 3 แห่ง ที่มีรูปแบบสถาปัตยกรรมแสดงแรงบันดาลใจจากรูปแบบงานศิลปกรรมที่นิยมในทางภาคเหนือของจีน รูปแบบศิลปกรรมแบบราชสำนักจีนสมัยราชวงศ์หมิงและชิง รวมไปถึงงานศิลปกรรมแบบทิเบต ได้แก่ วัดโพธิ์แมนคุณาราม วัดคิชกูฎวิหาร และวัดทิพย์วารีวิหาร ซึ่งวัดเหล่านี้สร้างหรือบูรณะเปลี่ยนรูปแบบในสมัยรัชกาลที่ 9 ตัวอย่างงานประดับที่แสดงแรงบันดาลใจจากงานศิลปกรรมภาคเหนือของจีน เช่น การประดับประติมากรรมมังกรเหวิ่นโซ่ว (吻兽) ที่ปลายสันหลังคา และการใช้โต๋วก่ง (โครงสร้างรับเครื่องบนหลังคา) ส่วนงานประดับที่น่าจะได้ต้นแบบมาจากงานศิลปกรรมในราชสำนักสมัยราชวงศ์หมิง-ชิง เห็นได้จากการประดับขื่อด้วยงานจิตรกรรมแบบ “เสวียนจื่อไฉ่ฮว่า” และงานประดับที่สัมพันธ์กับงานศิลปกรรมทิเบต อาทิ การใช้ตัวอักษรทิเบต […]

บนแท่นประธานของพระอุโบสถวัดสมณานัมบริหาร นอกจากประดิษฐานพระพุทธรูปประธานแล้ว ยังมีการประดิษฐานพระพุทธรูปในอิริยาบถต่างๆ อีกจำนวนมาก ในกลุ่มหลังนี้ พบพระพุทธรูปยืน 2 องค์ มีจารึกภาษาจีนบนแถบหน้านาง โดยองค์ขวา (เมื่อหันเข้าหาพระพุทธรูปประธาน) มีข้อความว่า “道光丁未年冬月吉旦弟子林讓敬奉”ส่วนองค์ซ้ายมีข้อความว่า “道光丁未年冬月吉旦弟子林儉敬奉” ทั้งสองข้อความแปลเป็นภาษาไทยได้ว่า “ในวันมงคล เดือน 11 ปีติงเว่ย รัชศกเต้ากวง ศิษย์นามว่า หลินหรั่งอุทิศถวาย” และ “ในวันมงคล เดือน 11 […]

เมื่อเดินเข้าไปในวัดมหายานจีนนิกายหลายวัดในกรุงเทพฯ จะสังเกตเห็นเทพเจ้าองค์หนึ่งแต่งกายในชุดนักรบแบบจีน พระพักตร์แสดงความเยาว์วัย พระหัตถ์ถือกระบอง เทพเจ้าองค์ดังกล่าวประทับยืนบนแนวแกนประธาน และหันพระพักตร์ต่างจากประติมากรรมองค์อื่นๆ คือ หันเข้าหาพระประธาน ประติมากรรมองค์นี้มีนามภาษาจีนว่า “เหวยถัว” คนไทยเรียกว่า “พระเวทโพธิสัตว์” และเชื่อกันว่า เทพเจ้าองค์นี้พัฒนามาจากพระสกันทกุมาร น่าสนใจว่า ประติมากรรมองค์นี้ทำไมถึงสัมพันธ์กับพระสกันทกุมาร และทำไมประติมากรรมองค์นี้จึงหันพระพักตร์ต่างจากประติมากรรมองค์อื่น ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 9-10 มีการแปลคัมภีร์พระพุทธศาสนาเป็นภาษาจีนจำนวนมาก โดยมีการปริวรรตนามของพระโพธิสัตว์ และเทพเจ้าต่างๆ ในพระพุทธศาสนา ทั้งนี้ มีการปริวรรตนามของพระสกันทกุมารเป็นภาษาจีนว่า “เหวยถัว” […]

ในพิธีอุปสมบท (บวชพระภิกษุ) พระวินัยกำหนดให้กระทำในพื้นที่เฉพาะสำหรับสังฆกรรม ซึ่งมีการผูกสีมาเรียบร้อยแล้ว สำหรับวัฒนธรรมพระพุทธศาสนาของดินแดนไทยซึ่งมีนิกายเถรวาทเป็นหลักจะเห็นว่ามีการกำหนดพื้นที่ดังกล่าว โดยตั้งใบเสมาศิลาเพื่อกำหนดขอบเขตให้ชัดเจน และมีการสร้างอาคารภายในพื้นที่ดังกล่าว ซึ่งเรียกว่า อุโบสถ หรือโบสถ์ หลายคนสังเกตเห็นการตั้งใบเสมาในวัดจีนนิกายของไทยหลายแห่ง เช่น วัดมังกรกมลาวาส และวัดโพธิ์แมนคุณาราม และอาจเข้าใจว่าตั้งแต่มีการสร้างวัดจีนนิกายในไทยตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 เป็นต้นมาก็คงมีการตั้งใบเสมาเพื่อกำหนดขอบเขตพื้นที่เพื่อทำสังฆกรรมอยู่แล้ว แต่แท้จริงแล้วการผูกสีมาในวัดจีนนิกายในไทยเพิ่งเริ่มราว พ.ศ.2490 ในสมัยพระมหาคณาจารย์จีนธรรมสมาธิวัตร (โพธิ์แจ้ง) เป็นเจ้าคณะใหญ่จีนนิกาย โดยตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ที่เริ่มมีการตั้งคณะสงฆ์จีนนิกายจนกระทั่งช่วงก่อน พ.ศ.2490 […]