กลอนเพลงยาวชมพระยาศรีเพ็ง ต้นฉบับเป็นสมุดไทยเขียนตัวรง เชื่อว่าน่าจะแต่งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 พรรณนาสิ่งก่อสร้างภายในเขตพุทธาวาสวัดอินทารามที่พระยาศรีสหเทพ (ศรีเพ็ง) สถาปนาใหม่ ว่า “…ได้สร้างวัดอารามงามตำบล ประชาชนที่ไปได้วันทา มีพระปรางค์ฐานซุ้มอยู่มุมวัด ด้านสกัดหอไตรอยู่ซ้ายขวา มีเสาคู่หน้าวัดถัดกันมา…”  ตำแหน่งหอไตรตรงกับวิหารคู่ด้านหน้าอุโบสถ  โดยเฉพาะวิหารทิศเหนือด้านนอกเป็นอาคารทรงโรงมีหลังคากันสาดโดยรอบ ภายในยกฐานสูงและก่อผนังอาคารอีกชั้นหนึ่ง ห้องด้านในมีแท่นสำหรับวางตู้พระไตรปิฎกสองฝั่งหัวท้าย  ต่างจากรูปแบบหอไตรเครื่องก่อร่วมสมัยที่นิยมก่อเสายกใต้ถุน หรือก่อฐานซ้อนชั้นรองรับอาคารแบบมีเสาพาไลโดยรอบ แต่หอไตรทรงโรงทำผนังเจาะช่องหน้าต่างมีปรากฏมาก่อนในกลุ่มหอไตรเครื่องไม้  ดังนั้นรูปแบบพิเศษของวิหารทิศเหนือจึงเกี่ยวเนื่องกับหน้าที่การใช้งานระยะแรกในฐานะหอไตรของวัด  ตรงข้ามกับวิหารทิศใต้ (ศาลาการเปรียญหลังเก่า) เป็นงานบูรณะขึ้นใหม่เกือบทั้งหมดด้วยเดิมผนังแตกและพังทลายลง แม้ภายนอกมีรูปแบบเหมือนวิหารทิศเหนือแต่ภายในเป็นระบบเสาร่วมในรับน้ำหนักเครื่องบนอาคาร ไม่แน่ชัดว่าการใช้งานแรกสร้างอาคารหลังนี้เป็นหอไตรดังกล่าวถึงในกลอนข้างต้นหรือไม่ […]

ข้อมูลการบูรณปฏิสังขรณ์อุโบสถวัดหงส์รัตนารามระบุว่าสมเด็จพระเจ้าตากสินทรงสร้างอุโบสถขนาดใหญ่ขึ้นก่อนได้รับบูรณะครั้งใหญ่ในรัชกาลที่ 3 สมเด็จพระศรีสุริเยนทรามาตย์ทรงบูรณะมาก่อน และสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอกรมขุนอิศราศรังสรรค์ (พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว) ทรงรับผิดชอบต่อจนแล้วเสร็จในรัชกาลถัดมา สัมพันธ์กับโครงสร้างอาคารขนาดใหญ่มีเสาพาไลผังสี่เหลี่ยมรับน้ำหนักเครื่องหลังคาตามแบบพระราชนิยม รัชกาลที่ 3 อย่างไรก็ตามปรากฏการใช้องค์ประกอบสถาปัตยกรรมแบบเก่าร่วมด้วย ได้แก่ รูปแบบเสาร่วมในประธานผังกลมประดับบัวหัวเสา และการทำช่องหน้าต่างคู่บนหน้าบัน ซึ่งอาจทำขึ้นล้องานโครงสร้างที่เคยมีอยู่ก่อนการบูรณะ หรือกรณีเป็นความคิดเพิ่มเติมในการปฏิสังขรณ์สมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งมีความเป็นไปได้มากกว่าแสดงถึงการนำองค์ประกอบแบบเก่ามาใช้ร่วมกับรูปแบบไทยประเพณีอื่นๆ สอดคล้องกับงานสร้างภายในวัดเก่าที่มีฐานะความสำคัญในสมัยธนบุรี เฉพาะการประดับหน้าต่างคู่บนตับล่างหน้าบันปรากฏขึ้นในงานร่วมสมัยย่านฝั่งธนบุรีที่กษัตริย์ และขุนนางระดับสูงสร้างในวัดสำคัญมาแต่สมัยธนบุรีร่วมกับวัดหงส์รัตนาราม ได้แก่ อุโบสถวัดระฆังโฆษิตาราม ซึ่งรัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ สร้างขึ้นใหม่แทนอุโบสถเดิมที่ปรับไปเป็นวิหารหลังเหตุการณ์ไฟไหม้วัด […]

หมู่เจดีย์ทรงเครื่องสลับคั่นด้วยวิหารกุฏิ (กุฏิพุทธองค์) ตั้งร่วมกันบนฐานไพทีด้านหลังอุโบสถ วัดอินทาราม ได้รับการบูรณะครั้งใหญ่สมัยท่านเจ้าคุณพระทักษิณคณิศรเป็นเจ้าอาวาส (พ.ศ. 2448-2484) ข้อมูลจารึกบนผนังวิหารน้อยทิศตะวันตกระบุข้อความว่า “ข้าพเจ้าคุณนายขันทอง พระยาบริรักษ์จัตุรงค์และคุณหญิง ได้บริจาคเงินปฏิสังขรณ์วิหารหลังนี้ เป็นจำนวนเงิน ๑,๔๗๐ บาท เสร็จเมื่อเดือน ๑๐ แรม ๑๒ (?) ค่ำ วันที่ ๑๐ ตุลา ๒๔๘๓” ส่วนวิหารอีก 3 […]