
หมู่พระเจดีย์และวิหารกุฏิวัดอินทาราม

หอไตรแบบพิเศษในเขตพุทธาวาสวัดอินทาราม ธนบุรี
ข้อมูลการบูรณปฏิสังขรณ์อุโบสถวัดหงส์รัตนารามระบุว่าสมเด็จพระเจ้าตากสินทรงสร้างอุโบสถขนาดใหญ่ขึ้นก่อนได้รับบูรณะครั้งใหญ่ในรัชกาลที่ 3 สมเด็จพระศรีสุริเยนทรามาตย์ทรงบูรณะมาก่อน และสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอกรมขุนอิศราศรังสรรค์ (พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว) ทรงรับผิดชอบต่อจนแล้วเสร็จในรัชกาลถัดมา สัมพันธ์กับโครงสร้างอาคารขนาดใหญ่มีเสาพาไลผังสี่เหลี่ยมรับน้ำหนักเครื่องหลังคาตามแบบพระราชนิยม รัชกาลที่ 3 อย่างไรก็ตามปรากฏการใช้องค์ประกอบสถาปัตยกรรมแบบเก่าร่วมด้วย ได้แก่ รูปแบบเสาร่วมในประธานผังกลมประดับบัวหัวเสา และการทำช่องหน้าต่างคู่บนหน้าบัน ซึ่งอาจทำขึ้นล้องานโครงสร้างที่เคยมีอยู่ก่อนการบูรณะ หรือกรณีเป็นความคิดเพิ่มเติมในการปฏิสังขรณ์สมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งมีความเป็นไปได้มากกว่าแสดงถึงการนำองค์ประกอบแบบเก่ามาใช้ร่วมกับรูปแบบไทยประเพณีอื่นๆ สอดคล้องกับงานสร้างภายในวัดเก่าที่มีฐานะความสำคัญในสมัยธนบุรี เฉพาะการประดับหน้าต่างคู่บนตับล่างหน้าบันปรากฏขึ้นในงานร่วมสมัยย่านฝั่งธนบุรีที่กษัตริย์ และขุนนางระดับสูงสร้างในวัดสำคัญมาแต่สมัยธนบุรีร่วมกับวัดหงส์รัตนาราม ได้แก่ อุโบสถวัดระฆังโฆษิตาราม ซึ่งรัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ สร้างขึ้นใหม่แทนอุโบสถเดิมที่ปรับไปเป็นวิหารหลังเหตุการณ์ไฟไหม้วัด และอุโบสถวัดอินทาราม ซึ่งพระยาศรีสหเทพ (ศรีเพ็ง) สร้างขึ้น ตัวอย่างการเจาะช่องหน้าต่างคู่บนหน้าบันปรากฏมาก่อนในหมู่พระมหาราชมณเฑียร พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระบรมมหาราชวัง ส่วนตัวอย่างเสาร่วมในประธานผังกลมสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นแม้ไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจน แต่มีอยู่บ้างที่พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยก่อนก่อเป็นเสาเหลี่ยมในคราวบูรณะรัชกาลที่ 3 และการใช้เสาผังกลมประดับบัวหัวเสาโถงระเบียงอุโบสถวัดพิชัยญาติการามที่สร้างขึ้นใหม่รัชกาลเดียวกัน

หน้าบันอุโบสถวัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร

หน้าบันอุโบสถวัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร(ที่มา ศ.ดร.ศักดิ์ชัย สายสิงห์)