Uncategorized
January 11, 2024
พระแท่นมหาเศวตฉัตรประดับมุก
พระแท่นมหาเศวตฉัตรประดับมุก ประดิษฐานเป็นประธานในพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท นับเป็นงานประณีตศิลป์ชิ้นเอกแห่งสมัยรัตนโกสินทร์ สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงชื่นชมฝีมือการประดับมุกของพระราชบัลลังก์องค์นี้ว่าเป็นระดับฝีมือครูที่ทรงเรียกว่า “ฝีมือครูตู้มุก”และทรงสันนิษฐานว่าน่าจะสร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช แต่กระนั้นก็น่าจะได้รับการบูรณะปฏิสังขรณ์ในรัชกาลที่ 3 และรัชกาลที่ 4 มาแล้ว รวมทั้งยังทรงสังเกตถึงความแตกต่างของงานช่างในส่วนฐานที่ได้รับการซ่อมแซมในสมัยรัชกาลที่ 7 ซึ่งแตกต่างจากที่เคยทอดพระเนตรเมื่อครั้งรัชกาลที่ 5 . สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่า พระแท่นองค์นี้น่าจะสร้างขึ้นคราวเดียวกับพระแท่นบรรทมประดับมุกซึ่งเดิมน่าจะอยู่ในพระที่นั่งพิมานรัตยาเพื่อเป็นที่ประทับในรัชกาลที่ 1 ซึ่งฝีมือช่างมุกในสมัยนั้นมีความเชี่ยวชาญประณีตเป็นอย่างยิ่ง และเจ้าพระยาอัครมหาเสนา ผู้เป็นต้นสกุลบุนนาค เมื่อยังเป็นที่พระยาอุไทยธรรม ก็ได้เป็นผู้บังคับการกรมช่างมุก จึงได้สร้างเครื่องราชูปโภคประดับมุกขึ้นหลายประการ […]
January 11, 2024
พระราชวังบวรสถานมงคลกับเอกลักษณ์ศิลปกรรมสกุลช่างวังหน้า เรื่อง พระอุโบสถ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์
พระอุโบสถ ตั้งอยู่ภายในระเบียงคด เป็น 1 ใน 3 ของอาคารหลักในเขตพุทธาวาส เป็นอาคารก่ออิฐถือปูน อาคารดังกล่าวแม้จะถูกซ่อมอยู่หลายครั้งหลังจากสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทเสด็จสวรรคต แต่รูปแบบโดยรวมคงไม่ได้เปลี่ยนแปลงมากนัก ดังปรากฏว่าการปฏิสังขรณ์ครั้งสำคัญในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ให้รักษาแบบดั้งเดิมไว้ ซึ่งสาเหตุนั้นอาจเกี่ยวข้องกับเรื่องเล่าในพระบรมราชาธิบายในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า สมเด็จพระสังฆราชและพระราชาคณะได้ขอให้พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงปฏิสังขรณ์วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์อยู่หลายครั้งให้ใหญ่โตงดงามคู่กับวัดพระเชตุพนวิมลมังคลราม เพราะวัดแห่งนี้เป็นที่สถิตของสมเด็จพระสังฆราช พระสงฆ์จากทุกสารทิศเดินทางไปมา พระองค์ทรงรับสั่งว่า การปฏิสังขรณ์เป็นเรื่องที่ควรทำ แต่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงอะไรตามพระราชหฤทัยได้ เพราะสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ได้แช่งสาบานต่าง ๆ ไว้ จะเยื้องยักของท่านก็ไม่ได้ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ ทรงรับสั่งอีกว่า ถ้าเจ้าคุณทั้งปวงจะให้ปฏิสังขรณ์ […]
January 11, 2024
พระราชวังบวรสถานมงคลกับเอกลักษณ์ศิลปกรรมสกุลช่างวังหน้า เรื่อง หน้าบัน
ลักษณะโดยรวมของหน้าบันพระที่นั่งศิวโมกข์พิมานมีสองประเด็นที่น่าสนใจ ประการแรกคือ งานศิลปกรรมที่ปรากฏส่วนหนึ่งเป็นรูปแบบที่นิยมทำในช่วงสมัยรัชกาลที่ 1 ซึ่งสืบจากสมัยอยุธยา ได้แก่ ตรงกลางทำเป็นรูปประติมากรรมลอยตัวซึ่งทางทิศตะวันออกทำเป็นรูปพระนารายณ์ทรงครุฑ ทิศตะวันตกทำเป็นรูปพระพรหมทรงหงส์ ล้อมด้วยลายก้านขดแตกเป็นลายช่อหางโตและรูปครุฑปิดทอง พื้นประดับกระจก เปรียบเทียบได้กับหน้าบันที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม และ หน้าบันที่วิหารทิศ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ซึ่งสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 ต่างจากในสมัยรัชกาลที่ 3 ลงมาที่หน้าบันจะนิยมทำเป็นลายพรรณพฤกษาหรือเรียกลายเครือเถาเคล้าก้าน ประกอบด้วยลายดอกก้านและใบ กลีบดอกและใบประดับกระจกสี แดง ขาว เขียวและน้ำเงิน พื้นหน้าบันติดด้วยกระจกสีน้ำเงินอมเขียว ตัวอย่างเช่น […]
November 12, 2023
อาคารแบบตะวันตกในกรุงเทพฯ ตึกแถวและอาคารพาณิชย์ย่านคลองคูเมืองเดิม
โครงการ อาคารแบบตะวันตกในกรุงเทพฯ : ตึกแถวและอาคารพาณิชย์ย่านคลองคูเมืองเดิม เป็นหัวข้อที่ว่าด้วยเรื่องการศึกษาเรื่องรูปแบบและแนวคิดด้านศิลปกรรมในสถาปัตยกรรมตึกแถวและอาคารพาณิชย์ที่สร้างเรียงรายไปกับถนนสำคัญที่เริ่มสร้างมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 – รัชกาลที่ 5 เป็นต้นมา ย่านคลองคูเมืองเดิม : ในแง่ความสำคัญของพื้นที่ที่ศึกษานั้น คือพื้นที่บริเวณรอยต่อระหว่างกรุงรัตนโกสินทร์ชั้นในและชั้นนอก ซึ่งมีคลองคูเมืองเดิม (หรือที่มักเรียกติดปากกันว่าคลองหลอด) เป็นเส้นแบ่งเขต และย่านดังกล่าวยังสัมพันธ์กับถนนสายสำคัญซึ่งสร้างในระยะแรกเริ่มการพัฒนาบ้านเมืองให้ศิวิไลซ์ ได้แก่ ถนนเจริญกรุง ถนนบำรุงเมือง ถนนเฟื่องนคร ถนนตะนาว ถนนบ้านหม้อ ถนนอัษฎางค์ ถนนราชินี […]
November 10, 2023
สังคมและวัฒนธรรมย่านคลองบางหลวงผ่านพุทธศิลป์และการท่องเที่ยว
ย่านคลองบางหลวง หรือชุมชนริมสองฝั่งคลองบางกอกใหญ่ เป็นพื้นที่ทางประวัติศาสตร์นับตั้งแต่เมืองหน้าด่านการค้าสมัยอยุธยา และพื้นที่สำคัญต่อเนื่องจากศูนย์กลางการปกครองสมัยธนบุรีถึงรัตนโกสินทร์ ด้วยฐานะพื้นที่ในเส้นทางเศรษฐกิจสำคัญจึงปรากฏการตั้งถิ่นฐานของชาวไทย จีน และต่างชาติอื่นๆ อย่างต่อเนื่อง พร้อมการสร้างวัด โบสถ์คริสต์ มัสยิด และศาลเจ้ากระจายตัวตามแนวสองฝั่งคลองบางหลวง มรดกทางศิลปวัฒนธรรมเหล่านี้จึงถูกนำมาสร้างคุณค่าและมูลค่าทางด้านการท่องเที่ยวเพื่อสะท้อนความหลากหลายของชาติพันธุ์ที่มักถูกหยิบยกเป็นเอกลักษณ์ของย่าน ปัจจุบันวัดจำนวนมากกลายเป็นพื้นที่รองรับกิจกรรมที่หลากหลายของชุมชนโดยไม่จำกัดศาสนารวมถึงการท่องเที่ยวของย่านสืบมาถึงปัจจุบัน ประกอบกับการศึกษาและการใช้ข้อมูลงานพุทธศิลป์ในพื้นที่ส่วนใหญ่เน้นมุ่งศึกษาเรื่องการสืบเนื่อง และปรับเปลี่ยนของรูปแบบงานศิลปกรรมตามขนบสมัย โดยเฉพาะกลุ่มวัดหลวงเป็นหลัก ยังขาดการศึกษาวิเคราะห์ความสัมพันธ์เชิงกลุ่มพื้นที่งานพุทธศิลป์ริมคลองบางหลวง รวมถึงบทบาทวัดและพุทธศิลป์ที่ปรับเปลี่ยนตามสังคมวัฒนธรรมในพื้นที่ปัจจุบัน ดังนั้นโครงการวิจัยนี้จึงเน้นศึกษางานพุทธศิลป์ของวัดริมฝั่งคลองตั้งแต่แยกตัดคลองบางแวกไล่ลงมาถึงปากคลองบางกอกใหญ่ และพื้นที่เกี่ยวเนื่องเป็นหลัก ผ่านการศึกษารูปแบบและแนวความคิดการสร้างงาน ปัจจัยทางสังคมวัฒนธรรมที่ส่งผลต่อการสร้างซ่อมดังกล่าวเพื่อระบุลักษณะเด่น หรือธรรมเนียมสมัยนิยม ก่อนนำข้อมูลมาสื่อความหมายเพื่อการท่องเที่ยวเชิงแนวคิด (Thematic […]