วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร เป็นวัดที่มีมาก่อนการตั้งกรุงรัตนโกสินทร์ ปรากฏความกล่าวถึงเมื่อคราวพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงสร้างพระนคร มีการขุดคลองมหานาคแล้วพระราชทานนามวัดเปลี่ยนใหม่ว่าวัดสระเกศ มีการทำพระอุโบสถใหม่ กล่าวกันว่าสิ่งที่รัชกาลที่ 1 โปรดฯ ให้สร้างขึ้นในครั้งนั้นมีหอไตรรวมอยู่ด้วย จากข้อมูลข้างต้นจึงสันนิษฐานว่าหอไตรวัดสระเกศเป็นงานช่างสมัยรัชกาลที่ 1 ที่สืบทอดแบบแผนมาจากศิลปะอยุธยา ซึ่งนับว่าเป็นหอไตรที่มีความเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งที่สร้างขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์ ประเด็นดังกล่าวจึงนำมาสู่การตรวจสอบรูปแบบศิลปะโดยเทียบเคียงกับหอไตรที่สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยอยุธยา คือหอไตรวัดปากน้ำ ภาษีเจริญ ดังนี้ ประการที่ 1 มีการวางผังที่หันหน้าไปในทิศทางเดียวกับพระอุโบสถซึ่งเป็นทิศทางหลักของวัด ลักษณะของผังพื้นมีรูปแบบที่เป็นแบบแผนเช่นเดียวกันอย่างชัดเจน คือเป็นอาคารขนาด 2 ห้องเสา แต่ละห้องเสาและที่ผนังสกัดด้านหลังมีหน้าต่างขนาดเล็ก โดยมีประตูทางเข้าที่ผนังสกัดด้านหน้า […]

หอไตร หรือหอพระไตรปิฎกเป็นสถาปัตยกรรมขนาดเล็กที่ปรากฏอยู่ภายในวัด โดยมักตั้งอยู่ในเขตสังฆาวาส หรือบางแห่งก็ตั้งอยู่ในเขตพุทธาวาสด้วย ความสำคัญของหอไตรมิได้มีเพียงแค่การใช้งานอันเป็นสถานที่สำหรับเก็บรักษาพระไตรปิฎกหรือคัมภีร์ต่างๆในพระพุทธศาสนาเท่านั้น แต่ยังมีความหมายที่สำคัญคือเป็นที่ประดิษฐานของพระเจดีย์ เนื่องด้วยพระไตรปิฎกนั้นถือเป็นพระเจดีย์ประเภทหนึ่งคือ “ธรรมเจดีย์” มีความหมายถึงที่ตั้งแห่งการเคารพบูชา ซึ่งมีมูลเหตุมาจากการจารึกพระธรรมเป็นตัวอักษรประดิษฐานไว้เป็นที่บูชา โดยอ้างจากพุทธบรรหารที่พระพุทธองค์ทรงตรัสไว้ว่าพระธรรมจะแทนพระองค์ต่อไป เมื่อพระไตรปิฎกมีความสำคัญดังนี้แล้ว หอไตรจึงมีรูปแบบที่แสดงถึงฐานานุศักดิ์ของอาคารที่สูงตามไปด้วย เช่นเป็นสถาปัตยกรรมเครื่องลำยอง เครื่องยอดปราสาท และมีองค์ประกอบรวมทั้งการประดับตกแต่งด้วยงานช่างแขนงต่างๆที่ประณีตงดงาม อย่างไรก็ตามรูปแบบของการเก็บรักษาพระไตรปิฎกและคัมภีร์ต่างๆได้วิวัฒนาการเปลี่ยนแปลงไป เป็นเหตุให้การสร้างหอไตรได้ลดความนิยมลงจนไม่ปรากฏอีก พร้อมกับความหมายที่สำคัญและลึกซึ้งของพระไตรปิฎกและหอไตรที่สูญหายไปด้วย ไม่เป็นที่เข้าใจของคนรุ่นหลังอีก อ้างอิง ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. ตำนานพระพุทธเจดีย์. กรุงเทพฯ […]