เป็นที่ทราบกันดีว่า “ตึกแถว” ณ แพร่งภูธร เป็นงานสถาปัตยกรรมที่ถือเป็นเอกลักษณ์สำคัญของการรับอิทธิพลตะวันตกในสมัยรัชกาลที่ 5 ดังปรากฏหลักฐานมีการกล่าวถึงเหตุการณ์ที่พระองค์โปรดเกล้าฯ ให้ถ่ายแบบตึกแถวในสิงคโปร์ ซึ่งมีรูปแบบของงานสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกที่พบในประเทศอาณานิคมมาให้ช่างใช้เป็นแรงบันดาลใจในการสร้างตึกแถวช่วงต้นรัชสมัย อย่างไรก็ดีแม้ตึกแถวรุ่นแรกของไทยจะมีรูปแบบที่คล้ายคลึงกับที่พบในสิงคโปร์อยู่หลายประการ อาทิ ความสูงของตัวอาคารที่ยังสูงไม่มากนัก มี 2 ชั้น เป็นอาคารที่ใช้ผนังร่วมกัน มีการตกแต่งด้านหน้าอาคารอย่างเรียบง่าย เน้นการใช้เสาอิง การทำวงโค้งเหนือกรอบหน้าต่าง การเซาะร่องเสาหรือผนังอาคารเพื่อเลียนแบบงานประดับหินอย่างตะวันตกเป็นหลัก ทว่าในแง่การทำช่องแสง กับช่องระบายอากาศน่าจะเป็นการคิดค้นโดยช่างของไทยเอง เพื่อช่วยให้อากาศถ่ายเทได้ง่ายขึ้น เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศแบบร้อนชื้นของไทย เนื่องจากเมื่อพิจารณารูปแบบอาคารตึกแถวรุ่นแรกของสิงคโปร์ (Early Shophouse Style) ที่สร้างขึ้นในช่วงเวลาเดียวกับการเสด็จประพาสสิงคโปร์ครั้งที่หนึ่งของรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2413) จะพบว่ายังไม่ปรากฏการเจาะช่องลมรูปสี่เหลี่ยมเหนือกรอบประตู – หน้าต่าง และการประดับลายฉลุไม้ไว้ตามช่องลม กับครีบชายคาของตึกแถว เช่นที่ปรากฏในแพร่งภูธร แต่จะเป็นช่วงหลังจากนั้น คือราว พ.ศ. 2443 เป็นต้นไป (ภาพที่ 1)
.
อนึ่งเป็นที่น่่าสังเกตว่าตึกแถวรุ่นแรกของสิงคโปร์มีความคล้ายคลึงกับรูปแบบตึกแถวที่สร้างกันอยู่ทางตอนใต้ของจีนมาก โดยตึกแถวของจีนเองก็มิได้ปรากฏช่องแสงหรือช่องระบายอากาศเช่นกัน (ภาพที่ 2) ส่วนหนึ่งอาจเป็นเพราะสภาพภูมิอากาศที่แตกต่างกัน ขณะเดียวกันลายฉลุไม้อย่างลายขนมปังขิงที่พบประดับบนตึกแถวในสิงคโปร์ ยังมีความแตกต่างจากลวดลายที่ฉลุอยู่บนตึกแถวในแพร่งภูธร กล่าวคือลายขนมปังขิงของสิงคโปร์จะมีอิทธิพลของงานฉลุไม้แบบมาเลย์ ซึ่งนิยมออกลายเป็นรูปเรขาคณิตกับลายดอกไม้ ขณะที่ลายขนมปังขิงที่พบในแพร่งภูธรจะใกล้เคียงกับลายกระหนกที่นิยมใช้กับงานสลักไม้ของไทยมาก่อนมากกว่า (ภาพที่ 3)

เปรียบเทียบรูปแบบตึกแถวในแพร่งภูธร กับตึกแถวในสิงคโปร์
ที่มา (บน): ปรับปรุงจาก https://www.ura.gov.sg/ เข้าถึงเมื่อวันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ.2566

เปรียบเทียบลายไม้ฉลุแบบลายขนมปังขิงระหว่างไทยกับมาเลย์ ที่มา (บน): Shaffee Nursariani and Said Ismail, “Types of Floral Motifs and Pattern of Malay Woodcarving in Kelantan and Terengganu”, Procedia – Social and Behavioral Science 105 (2013), 469.