
ความเข้าใจผิดเรื่องอุโบสถรูปแบบมอญ วัดกันตทาราม ตลาดพลู

ลายขนมปังขิงประดับช่องแสง ณ แพร่งภูธร
จากหลักฐานชั้นต้นทั้งที่เป็นจดหมายเหตุและบันทึกความทรงจำเกี่ยวกับการเสด็จประพาสสิงคโปร์ ปัตตาเวีย และเซมารังของรัชกาลที่ 5 ในปี พ.ศ.2413 แม้จะมีการกล่าวถึงการใช้ตึกแถวในสิงคโปร์มาเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างตึกแถวรุ่นแรกของไทยในรัชกาลของพระองค์ ทว่าไม่ปรากฏการระบุอย่างชี้ชัดว่า พระองค์ทรงทอดพระเนตรเห็นตึกแถวจากย่านใดระหว่างที่ทรงประทับในสิงคโปร์ตลอดระยะเวลา 8 วัน
.
อย่างไรก็ดีเมื่อลองเปรียบเทียบรูปแบบโครงสร้างและการตกแต่งตึกแถวในย่านสามแพร่งพบว่า มีลักษณะคล้ายคลึงกับตึกแถวรุ่นแรก (Early Shophouse Typology) ที่สร้างขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2363 – 2443 ในย่านชุมชนชาวจีน (Chinatown) ของสิงคโปร์ ที่ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของแม่น้ำสิงคโปร์ (Singapore River) กล่าวคือเมื่อเปรียบเทียบรูปแบบตึกแถวรุ่นแรกในย่านทีล็อก อาเยอร์ (Telok Ayer) ของสิงคโปร์ (ภาพที่ 1) กับตึกแถวในแพร่งนรา และแพร่งภูธร (ภาพที่ 2) ทั้งสามแห่งมีรูปแบบตึกแถวที่คงความเป็นจีนอยู่มาก ทั้งเรื่องรูปแบบหลังคาทรงมนิลา (Gable Rroof) การทำผนังร่วม (Party Wall) การเจาะช่องระบายอากาศ (Vent) หน้าต่างเป็นบานไม้เปิด 2 ข้าง (Timber Paneled Window) ขณะเดียวกันลักษณะความเป็นตะวันตกจะปรากฏให้เห็นน้อยกว่า ส่วนใหญ่มักเป็นเรื่องของการประดับเสาอิง (Pilaster) และการทำแนวคิ้วของอาคาร (String course) ดังนั้นจากรูปแบบของอาคารที่สัมพันธ์กันนี้ สันนิษฐานได้ว่าระหว่างที่ทรงประทับ ณ สิงคโปร์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว น่าจะมีการเสด็จไปเยี่ยมชมชุมชาวจีนด้วย สอดคล้องกับข้อมูลลายลักษณ์อักษรที่ระบุว่านอกจากจะทรงพระราชทานวโรกาสให้นักธุรกิจชาวตะวันตกเข้าพบแล้ว ยังมีตัวแทนนักธุรกิจชาวจีนรวมอยู่ด้วย นอกจากนี้ยังมีข้อมูลกล่าวถึงเรื่องที่ทรงเสด็จไปยังศาลเจ้าจีนด้วย
.
อนึ่งตึกแถวในย่านสามแพร่งน่าจะมีการพัฒนาต่อเนื่องมาจากตึกแถวย่านบำรุงเมืองอีกต่อหนึ่ง ขณะที่ตึกแถวย่านบำรุงเมืองที่สร้างมาก่อน น่าจะได้รับอิทธิพลจากรูปแบบตึกแถวในสิงคโปร์โดยตรง เนื่องจากตึกแถวย่านบำรุงเมือง มีความสูงน้อยกว่า แม้จะมี 2 ชั้นเหมือนกัน ซึ่งจัดว่าเป็นโครงสร้างที่ใกล้เคียงกับตึกแถวเก่าในสิงคโปร์มากกว่า เมื่อเทียบกับตึกแถวในสามแพร่ง (ภาพที่ 3)

รูปแบบตึกแถวรุ่นแรกที่สร้างในย่าน Telok Ayer สิงคโปร์
ที่มา (ซ้าย) : https://artsandculture.google.com/ (ขวา) : https://www.ura.gov.sg/

ตึกแถวย่านถนนบำรุงเมือง