
วังเจ้า ในย่านสามแพร่ง

อาคารแบบตะวันตกในกรุงเทพฯ ตึกแถวและอาคารพาณิชย์ย่านคลองคูเมืองเดิม
วังสรรพสาตรศุภกิจ เป็นวังที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ (ต้นราชสกุลทองแถม) เจ้ากรมช่างมหาดเล็ก ในสมัยรัชกาลที่ 5 ที่ตั้งอยู่บนถนนแพร่งสรรพศาสตร์ เดิมทีมีทางเข้าด้านเดียวสำหรับใช้เข้าวังคือ ด้านทิศตะวันออกจุดที่ถนนแพร่งสรรพศาสตร์ชนกับถนนตะนาวในปัจจุบัน กระทั่งเมื่อทายาทของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจขายวังให้เอกชนหลังพระองค์สิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2462 และมีการรื้อตัววัง จึงมีการตัดถนนต่อจากทางเข้าเดิมไปจรดถนนอัษฎางค์
ปัจจุบันแม้ไม่หลงเหลือตัววังให้ศึกษา เช่นเดียวกับตึกแถวซึ่งเคยเป็นที่อยู่ของบรรดาช่างทองหลวงเนื่องจากเกิดเพลิงไหม้ในปี พ.ศ. 2501 และ พ.ศ. 2510 ทว่า “ซุ้มประตูวังสรรพศาสตรศุภกิจ” ที่สร้างขึ้นเมื่อราว พ.ศ. 2444 และได้รับการบูรณะเมื่อ พ.ศ. 2519 โดยความร่วมมือของสำนักผังเมือง กรมศิลปากร สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ์ สมาคมอนุรักษ์ศิลปกรรมและสิ่งแวดล้อม ก็สะท้อนให้เห็นรูปแบบการสร้างสถาปัตยกรรมอย่างตะวันตกซึ่งเป็นที่นิยมสมัยนั้นได้เป็นอย่างดี นอกจากประติมากรรมตุ๊กตาฝรั่งถือโคมไฟที่ประดับอยู่กลางซุ้มแล้ว รูปแบบของเสาประดับซุ้มประตูที่มีการปั้นปูนเดินเส้นเป็นช่องสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่เป็นระยะ เพื่อเลียนแบบการก่อหิน (Rustication) ที่นิยมในอิตาลีสมัยเรอเนสซองส์ (Renaissance) (ภาพที่ 1) ก็เป็นอีกหลักฐานหนึ่งที่มิอาจละเลยได้ อย่างไรก็ดีการตกแต่งผนังอาคารภายนอกที่พบในแพร่งนรา กับแพร่งภูธรกลับมีรูปแบบที่แตกต่างกัน กล่าวคือตึกแถวที่พบในแพร่งทั้งสองจะมีการนำเทคนิคการฉาบปูนตีเส้นมาใช้แทน (ภาพที่ 2) ทั้งนี้อาจเพื่อความกลมกลืนกันกับงานสถาปัตยกรรมที่อยู่ใกล้เคียงอย่างห้างแกรเลิตแอนด์คอมปะนี ห้างทำทองของนายแกรเลิต (Grahlert) ช่างทองชาวเยอรมัน ที่เคยตั้งอยู่มุมถนนตะนาวต่อกับถนนแพร่งสรรพศาสตร์มากที่สุด (ภาพที่ 3) หรือมิเช่นนั้นก็ด้วยเหตุที่เป็นซุ้มประตูทางเข้าวัง นัยหนึ่งจึงจำเป็นต้องสร้างให้สมพระเกียรติด้วย

ซุ้มประตูวังสรรพศาสตรศุภกิจ

ตึกแถวในแพร่งภูธร