
ความทรงจำเกี่ยวกับสมเด็จพระเจ้าตากสิน

กำเนิดตึกแถวย่านสามแพร่ง
การเปลี่ยนแปลงรูปแบบอาคารที่อยู่อาศัยของคนพระนครช่วงครึ่งแรกของพุทธศตวรรษที่ 25 จากเดิมที่เคยอาศัยอยู่บนเรือนไม้ หรือเรือนแพ ซึ่งตั้งอยู่ตลอดริมฝั่งแม่น้ำลำคลอง มาอาศัยอยู่ในตึกแถวซึ่งเป็นอาคารก่ออิฐถือปูนสูง 2 ชั้นคล้ายอาคารแบบตะวันตก ตั้งอยู่ตามริมถนน เริ่มปรากฏขึ้นครั้งแรกในช่วงปลายรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเด่นชัดยิ่งขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทั้งนี้ตึกแถวในแพร่งนรา แพร่งสรรพศาสตร์ และแพร่งภูธร เป็นตึกแถวที่สร้างขึ้นในช่วงเวลาดังกล่าว
ตึกแถวรุ่นแรกที่สร้างขึ้นในย่านสามแพร่ง คือตึกแถวในแพร่งนรา สร้างขึ้นราว พ.ศ. 2439 อย่างไรก็ดีตึกแถวในย่านนี้จัดเป็นตึกแถวประเภทที่สร้างรวมกันหลายชุด มิใช่ตึกแถวริมถนนที่มักจะสร้างไม่เกิน 1 ชุด หรือหนึ่งหลังโดด ๆ จึงนำไปสู่การก่อตัวของชุมชนหรือย่านในเวลาต่อมา มีบุคคลสำคัญทางประวัติศาสตร์หลายท่านเคยประทับ หรือพักอาศัยอยู่ในย่านนี้ ตั้งแต่เจ้านายชั้นสูงไปจนถึงผู้นำทางการเมือง และผู้มีชื่อเสียงในแวดวงวรรณกรรม อาทิ พระบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ จอมพล ป. พิบูลสงคราม และขุนวิจิตรมาตรา เป็นต้น ส่วนหนึ่งอาจเพราะทำเลที่ตั้ง ซึ่งมีถนนสายหลัก 3 สาย ได้แก่ ถนนบำรุงเมือง ถนนอัษฎางค์ และถนนตะนาวเชื่อมผ่าน ประกอบกับยังเป็นพื้นที่ใกล้เขตพระราชวัง หรือเขตพระนครชั้นในอีกด้วย
ลักษณะสำคัญของตึกแถวย่านสามแพร่งคือ เป็นอาคารแบบตะวันตกที่เน้นความเรียบง่าย มากกว่าตึกแถวที่สร้างขึ้นในช่วงครึ่งหลังของพุทธศตวรรษที่ 25 อย่างไรก็ดีตึกแถวย่านนี้ส่วนใหญ่เป็นตึกแถวที่บูรณะใหม่ เนื่องจากเกิดเหตุเพลิงไหม้ขึ้นหลายครั้ง ส่วนที่ยังคงเค้าเดิมมากที่สุดคือ ตึกแถวบริเวณแพร่งภูธร ดังนั้นการได้ทราบถึงความเป็นมา แรงบันดาลใจในการสร้าง และเอกลักษณ์ที่แท้จริงของตึกแถวหรืออาคารแบบตะวันตกที่สร้างขึ้นในย่านนี้ ย่อมเป็นประโยชน์ต่อการวางแนวทางอนุรักษ์ หรือการประยุกต์ใช้อาคารเพื่อสร้างมูลค่าสำหรับผู้ที่สนใจประกอบกิจการต่าง ๆ ในย่านประวัติศาสตร์ต่อไปได้

ประตูแบบบานพับ 6 บาน มีการทำซุ้มวงโค้งแบบตะวันตกเหนือขอบด้าบบนประตู แสดงให้เห็นความเรียบง่ายของตัวอาคาร

หน้าต่าง 2 บาน บนชั้น 2 ของอาคาร มีการประดับตกแต่งด้วยไม้ฉลุลายอย่างเรือนขนมปังขิง และการใช้กันสาดร่วมกันอย่างอาคารแบบตะวันตก