เมื่อกล่าวถึงพระพุทธศาสนามหายานในไทย หลายคนคุ้นเคยกับคำว่า จีนนิกาย และอนัมนิกาย นามเรียกดังกล่าวเป็นคำเรียกอย่างไทยเพื่อสื่อถึงแหล่งที่มาคือจีน และเวียดนาม ตามลำดับ ทั้งนี้ หลักฐานการสร้างศาสนสถานของทั้งสองนิกายอยู่ในช่วงสมัยกรุงธนบุรี – รัตนโกสินทร์ สำหรับกรุงเทพมหานคร มีวัดจีนนิกายทั้งหมด 5 แห่ง และวัดอนัมนิกายทั้งหมด 7 แห่ง วัดเหล่านี้สัมพันธ์กับชาวจีนและชาวญวณอพยพในกรุงเทพฯ อย่างมาก

น่าสังเกตว่า สถาปัตยกรรม และประติมากรรม แสดงถึงการผสมผสานงานศิลปกรรมที่หลากหลาย มีทั้งที่แสดงเอกลักษณ์ดั้งเดิมของคนอพยพทั้งสองกลุ่ม อีกทั้งแสดงลักษณะใหม่ที่พึ่งเกิดขึ้น หากสามารถศึกษางานศิลปกรรมที่พบในวัดจีนนิกาย และอนัมนิกาย ทั้งในด้านรูปแบบศิลปกรรมและแนวคิด ควบคู่ไปกับการใช้วิธีการอื่นๆ โดยเฉพาะการค้นคว้าหลักฐานเอกสารที่ร่วมสมัย หรือการสัมภาษณ์คนที่มีส่วนเกี่ยวข้อง นอกจากจะทำให้เราเข้าใจรูปแบบศิลปกรรมที่พบภายในวัด ก็จะยังทำให้เราสามารถเข้าใจชาวจีนอพยพ และชาวญวนอพยพ ในกรุงเทพฯ รวมถึงลูกหลาน ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันได้ดีขึ้นด้วย

ภาพถ่ายเก่า ประตูทางเข้าวัดมังกรกมลาวาส ที่มา กรมศิลปากร

เจดีย์ วัดกุศลสมาคร